Naamgeving en Geschiedenis
De botanische naam van stinkende gouwe: Chelidonium majus komt van het Griekse chelidón, wat “zwaluw” betekent. Volgens de oude Grieken begon de plant te bloeien wanneer de zwaluwen terugkeerden in de lente en verwelkte bij hun vertrek in de herfst. In het Nederlands heet de plant stinkende gouwe, vanwege de scherpe geur van het oranje melksap dat vrijkomt bij het kneuzen van stengel of blad. Andere volksnamen zijn o.a. gele gouwe, oogkruid en wrattenkruid.
Al in de oudheid was de plant bekend om zijn geneeskrachtige eigenschappen. Dioscorides en Plinius de Oudere beschreven stinkende gouwe als een belangrijk middel voor lever- en galproblemen. In de middeleeuwen vond de plant zijn weg naar kloostertuinen, waar het ingezet werd tegen oogkwalen, geelzucht en wratten.
Kenmerken en Eigenschappen
Plaats: Zon tot halfschaduw; voorkeur voor stikstofrijke, omgewoelde grond zoals langs muren, paden en heggen.
Hoogte: 30–80 cm; overblijvend kruid.
Bloei: Mei – september.
Kleur: Heldergeel.
Bloem: Vier kroonbladen; eenvoudig, kruisvormig.
Stengel: Behaard, vertakt, met oranje melksap.
Blad: Veervormig ingesneden, blauwgroen met lichtergroene onderzijde.
Wortel: Diepwortelend; vormt een penwortel.
Waardplant: Populair bij bepaalde insecten, maar door de bitterheid niet gegeten door grazers.
Let op!
Stinkende Gouwe is een krachtig werkend kruid en bevat alkaloïden die in hoge dosering giftig kunnen zijn. Symptomen van overdosering zijn misselijkheid, duizeligheid en leverbelasting. Het melksap kan bij contact met de huid irriteren. Gebruik van deze plant wordt daarom afgeraden.
Cultuur
De plant komt oorspronkelijk uit Europa en West-Azië en heeft zich verspreid naar Noord-Amerika. Het groeit vaak op verstoorde bodems en randen van tuinen. In de volksgeneeskunde werd het sap uit de stengel gebruikt om wratten aan te stippen en de bladeren als aftreksel bij leverklachten.
In kloostertuinen stond de plant bekend als “het oogkruid” vanwege de toepassing bij ontstoken ogen, hoewel dit tegenwoordig wordt afgeraden.
Hildegardgeneeskunde
Hildegard von Bingen kende de stinkende gouwe als een kruid dat werkte op lever en gal. In haar Physica schreef ze:
“De stinkende gouwe bezit de kracht van de zon, die in de lente nieuw leven wekt. Als iemand zware melancholie voelt, laat hem dit kruid met wijn innemen, want het opent de lever en klaart het hart.”
Ze beschouwde het als een plant die de donkere sappen uit het lichaam verdreef en de innerlijke zon weer liet schijnen, passend bij haar holistische kijk op ziekte en balans.
Signatuur & Astrologie
De heldergele kleur, het sterke melksap en de bittere smaak duiden op een uitgesproken werking op de lever, gal en spijsvertering; organen die in de signatuurleer verbonden zijn met zuivering en levensvreugde.
Volgens Culpeper valt Chelidonium onder de heerschappij van de Zon en het astrologische teken Leeuw. De zonnevormige bloemen symboliseren verlichting, helderheid en innerlijke kracht. De plant brengt volgens de signatuurleer licht in duisternis, en ondersteunt bij stagnatie en zwaarte in lichaam én geest. Door het optimisme van de plant zou de planeet Jupiter ook goed passend zijn.
Typologie
Stinkende Gouwe past bij mensen die vastlopen in oude patronen, emotioneel verstopt raken en geen ruimte voelen voor vreugde of creativiteit. Vaak dragen zij onderdrukte woede of verdriet bij zich. Chelidonium helpt om “oud gif” los te laten, zowel fysiek (via lever en gal) als emotioneel, zodat er weer ruimte komt voor helderheid en levenslust.
Moderne Fytotherapie
Stinkende gouwe wordt onder deskundige begeleiding ingezet bij:
- Lever- en galklachten: galstuwing, geelzucht, indigestie
- Huidproblemen: eczeem, psoriasis, wratten (uitwendig melksap)
- Spijsverteringsproblemen met kramp
- Oogklachten (alleen uitwendig in homeopathische verdunning)
Inhoudsstoffen: Alkaloïden (zoals chelidonine), bitterstoffen, flavonoïden, etherische olie, cheleritrine, sanguinarine.
Homeopathie
Chelidonium wordt in homeopathie veel gebruikt bij rechtszijdige leverpijn, schouder- en schouderbladradiaties en geelzucht. Ook bij spijsverteringsklachten die verbeteren na warme dranken en druk op de leverstreek.
Typisch is een gevoel van zwaarte en stagnatie, gecombineerd met mentale neerslachtigheid.
Etherische olie en Aromatherapie
Vanwege het hoge alkaloïdengehalte wordt stinkende gouwe niet verwerkt in etherische olie voor aromatherapie. Wel wordt het sap nog sporadisch uitwendig toegepast (bijvoorbeeld tegen wratten), maar dit dient voorzichtig en met kennis van zaken te gebeuren.
Emotionele, Psychische en Spirituele werking
Stinkende gouwe werkt als een “innerlijke reiniger”: het helpt om oude, vastzittende emoties los te maken en te transformeren. De plant werkt als een innerlijk zonnetje bij melancholie, moedeloosheid en gevoelens van zwaarte. Ze ondersteunt het doorbreken van patronen die niet langer voedend zijn.
Ze is verbonden met het zonnevlechtchakra (manipura). Het centrum van wilskracht, spijsvertering en transformatie. Bij spirituele blokkades die zich uiten in lichamelijke stagnatie, kan Chelidonium helpen om weer beweging te brengen. Je zou hiervoor op deze bloem kunnen mediteren.
Affirmatie:
“Ik laat los wat mij niet meer dient en verwelkom het licht in mijzelf.”
Contra-indicatie
Niet gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding. Niet geschikt voor kinderen. Uitwendig gebruik alleen onder begeleiding van een deskundige. Niet geschikt voor langdurig gebruik. Niet geschikt voor inwendig gebruik. Bij overdosering mogelijk leverbelasting.
Disclaimer
Raadpleeg bij gebruik altijd een arts en fytotherapeut. Kruiden zijn bedoeld als ondersteuning, niet als vervanging van reguliere geneeskunde. Bij klachten, raadpleeg altijd een medisch professional.
Bronnen
- Geert Verhelst (2019), Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Mannavita Bvba – p.278
- M. Bove (2005), Geneeskrachtige kruiden, Tirion Uitgevers
- Hildegard von Bingen, Physica
- N. Culpeper (2019), Culpeper’s Complete Herbal, Sterling Publishing
- R. Bown (1995), The Herb Society’s Complete Medicinal Herbal, DK Publishing
